Immanuel Wallerstein
Immanuel Maurice Wallerstein (1930 – 2019)
Immanuel Maurice Wallerstein, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) New York şehrinde 28 Eylül 1930 yılında dünyaya gelmiştir. Çocukluk ve yetişkinliğinin ilk yıllarını yine New York şehrinde geçiren Wallerstein, ilk ve orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra Columbia Üniversitesi’ne kayıt oldu. Hem lisans hem de yüksek lisans derecelerini Columbia Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra yine aynı üniversiteden 1959 yılında doktora derecesini aldı. Doktorasını almasını takip eden yıl mezun olduğu Columbia Üniversitesi’nin sosyoloji bölümünde öğretim görevlisi olarak göreve başladı. Burada 13 yıl kadar çalışan Wallerstein yine bu üniversitede doçent pozisyonuna atandı. 1971 yılında Kanada’nın Montreal şehrinde bulunan McGill Üniversitesi’ne gecen Wallerstein, beş yıl burada çalıştıktan sonra yeniden New York’a döndü ve Binghamton Devlet Üniversitesi bünyesinde yeni kurulmuş olan Fernand Braudel Ekonomik, Tarihsel Sistemler ve Medeniyetler Çalışmaları Merkezi’nde direktör olarak çalışmaya başladı. 1975 yılında Modern Dünya Sistemi isimli çalışmasının ilk cildi için oldukça prestijli bir ödül olarak kabul edilen Sorokin Ödülü’ne layık görüldü.
Wallerstein’ın kuramsal çalışmalarının köklerinde kimi klasik düşünürlerin ve kendi çağdaşlarının etkilerini görmek mümkündür. Bu düşünürlerin başında kapitalist sistemin nasıl işlediğine ilişkin çok boyutlu ilk sistematik kuramın kurucusu olarak da kabul edilen Karl Marx (1818 – 1883), ekonomist Karl Polanyi (1886 – 1964), Joseph Schumpeter (1883 – 1950) ve ünlü Fransız tarihçi Fernand Braudel (1902 – 1985) gösterilmektedir
Wallerstein’ın siyasal olarak aktif olan bir ailede büyümüş olması onun entelektüel kimliğinin şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. 1950’li yıllar boyunca Afrika’da yoğun olarak devam eden ulusal bağımsızlık mücadelelerine hem bir entelektüel olarak hem de siyasal olarak aktif bir kimlik ile destek verdi. 1960 ve 1970’li yıllar boyunca Wallerstein Afrika siyasal ve ekonomik hayatına dair çalışmalarda öncü bir bilim insanı olarak çalıştı ve bu alanda birçok kitap ve makale yayınladı. Koloni tarzı sömürgeciliğe karşı bağımsızlık mücadelesi veren uluslar ile gösterdiği dayanışma bugün kendisinin en çok bilinen kuramsal çalışması olan “Dünya Sistemleri Analizi”nin ortaya çıkmasında da önemli rol oynadı.
Wallerstein’ın küresel kapitalist dünya sisteminin nasıl çalıştığına dönük bu çalışması sosyal bilimler alanında geniş ve derin etkiler yarattı. Samir Amin, Andre Gunder Frank ve Giovanni Arrighi ile birlikte Wallerstein, Avrupa hegemonyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış olan modern toplumlara ait bir sistem analizi oluşturdu. Modern toplumları klasik Marksist terminolojinin “sömüren” ve “sömürülen” olarak sınıflandırmasını merkez, çevre ve yarı çevre ülkeler olarak genişletti. Wallerstein, son 500 yıllık dünya tarihine referanslarla ayrıntılı olarak çizdiği bu yeni çerçeveyi kullanarak modern dünya sisteminin hiyerarşik yapısını açıklamaya dönük birçok eser yayınladı. Hali hazırda birçok sosyal bilimci, her ne kadar Wallerstein’ın çizdiği çerçeveye eleştirel bir gözle yaklaşmakta olsalar da, bu çerçeveyi daha ileriye taşımaya dönük çalışmalara devam etmektedir.
1994-1998 yılları arasında Uluslararası Sosyoloji Derneği’nin başkanlığını da yapmış olan Immanuel Wallerstein’ın üç ciltten oluşan Modern Dünya Sistemi isimli çalışması 14 farklı dile çevrilmiş, sosyoloji, tarih, siyaset bilimi, uluslararası ilişkiler ve ekonomi gibi farklı alanlarda çalışma yürüten birçok bilim insani için analitik ve kavramsal bir çerçeve olarak kullanılmıştır. Şimdiye kadar 30’dan fazla kitap ve 200’u aşan makale ve kitap bolumu yayınlamış olan Wallerstein’ın, Liberalizmden Sonra (1998), Sosyal Bilimleri Düşünmemek (1999), Geçiş Çağı – Dünya Sisteminin Yörüngesi 1945-2025 (2000), Yeni Bir Sosyal Bilim İçin, Amerikan Gücünün Gerileyişi Kaotik Bir Dünyada ABD (2004), Ütopistik ya da 21. Yüzyılın Tarihsel Seçimleri (2005), Avrupa Evrenselciliği: İktidarın Retoriği (2007) gibi eserleri Türkçe olarak da yayınlanmıştır.
