Gıda Boyaları ve Zararları

Renklendiriciler

Gıdalara renk veren veya rengini geri kazandıran, gıdaların doğal bileşenlerini ve genel olarak olduğu gibi gıda olarak tüketilmeyen doğal kaynakları içeren ve genellikle gıdanın karakteristik bir bileşeni olarak kullanılmayan maddeler ve ayrıca; gıda maddelerinden ve diğer yenilebilir doğal kaynaklardan fiziksel ve/veya kimyasal ekstraksiyonla elde edilen diğer besleyici veya aromatik bileşenleri içermeyecek şekilde pigmentlerin selektif ekstraksiyonuyla oluşturulan preparatlar. Renklendiriciler E100-180 değerleri arasında kalan katkı maddeleridir.

Renklendiricilerin Kodları

• E100 Kurkumin
• E101 Riboflavinler
• E102 Tartrazin
• E104 Kinolin Sarısı
• E110 Sunset Yellow FCF / Orange Yellow S
• E120 Koşineal, Karminik asit, Karminler
• E122 Azorubin,Karmosin
• E123 Amarant
• E124 Ponzo 4R, Koşineal Red A
• E127 Eritrosin
• E129 Katkı madesi
• E131 Patent Blue V
• E132 İndigotin, İndigo karmin
• E133 Brilliant Blue FCF
• E140 Klorofiller ve klorofilinler
• E141 Klorofillerin ve klorofilinlerin bakır kompleksleri
• E142 Green S
• E150a Sade karamel(*)
• E150b Kostik sülfit caramel
• E150c Amonyak caramel
• E150d Amonyum sülfit caramel
• E151 Brilliant Black BN, Black PN
• E153 Bitkisel karbon
• E155 BrownHT
• E160a Karotenler
• E160b Anatto, Biksin, Norbiksin
• E160c Paprika ekstraktı, kapsantin, kapsorubin
• E160d Likopen
• E160e Beta-apo-8’-karotenal (C 30)
• E161b Lutein
• E161g Kantaksantin (**)
• E162 Pancar kökü kırmızısı, betanin
• E163 Antosiyaninler
• E170 Kalsiyum karbonat
• E171 Titanyum dioksit
• E172 Demir oksitler ve hidroksitler
• E173 Alüminyum
• E174 Gümüş
• E175 Altın
• E180 Litolrubin BK

(*) Karamel ifadesi renklendirme amaçlı olan, açık veya koyu kahverengi ürünler içindir. Gıdalara aroma vermek amacıyla kullanılan ve şekerin ısıtılması ile elde edilen, şekerli aromatik ürünler (örneğin; şekerlemeler, pastacılık, alkollü içecekler) için değildir.

(**) Kantaksantin, Bölüm D ve E’ de listelenen gıda kategorileri için izin verilmemektedir. Bu maddenin B1 listesinde bulunmasının nedeni tıbbi ürünlerde kullanılıyor olmasıdır.

Gıda Boyalarının Sağlığa Zararları

Yapay gıda boyaları ve diğer gıda katkı maddelerinin (Yapay Gıda Boyaları ve Diğer Katkı Maddeleri) çocuklarda davranışları etkilemesi uzun zamandır öne sürülmektedir. Bu nedenle tüketilen tüm ambalajlı gıdaların kullanım yaygınlığı ve miktarı araştırmamız için önem taşımaktadır.

Gebeliğin altıncı ayından itibaren, son derece kritik bir gelişme dönemi olan doğumdan birkaç yıl sonrasına kadar yapay gıda boyaları ve diğer gıda katkı maddelerine maruz kalmanın bazı çocukluk davranışsal ve gelişimsel bozukluklarının ve öğrenme güçlüklerinin ortaya çıkmasından sorumlu olduğu öne sürülmüştür.

Gıda Boyaları Hiperaktivite Yapıyor Mu?

Otuz yıldan çok daha uzun bir süre önce yapay gıda boyaları ve diğer gıda katkı maddelerinin çocukluk davranışı üzerinde zararlı etkisi olduğunu ilk iddia eden kişinin Ben Feingold olduğunu söylemiştir

Hiperaktivitenin çeşitli endüstriyel gıdalarda ve içeceklerde bulunan yapay tatlandırıcılar, yapay boyalar ve koruyucu maddeler gibi gıda katkı maddelerinin çocuklarda zıt reaksiyon oluşturabileceğini öne sürmüştür.

Sıçanlar ile yaptığı deneysel çalışmalarda yapay gıda boyaları ve diğer katkı maddeleri incelemiş ve üreme ve nöro-davranışsal etkileri üzerine yoğunlaşmıştır. Bazı nöro-davranışsal parametrelerEritrosin, Sunset Yellow FCF, Ponceau 4R, Amaranth, Allura Red AC ve lak boyası ADI değerinden daha yüksek dozlarda uygulandığında olumsuz etkilenmiştir. N-metil-Daspartat reseptörleri (NMDAR’lar) ve nikotinik asetilkolin reseptörlerinin, bellek ve öğrenme süreçlerinin ve merkezi sinir sistemindeki gelişim boyunca sinir ağlarının oluşumunun altında yatan sinaptik plastisite, sinaps oluşumu gibi çeşitli fonksiyonlar üzerinde etkili olduğu öne sürülmüştür. Yapay gıda boyaları ve diğer katkı maddelerinin başlıca varsayılan etkisi; genel popülasyonda önemli bireysel farklılıklar gösteren bir davranış modeli olan aşırı aktivite, düşünmeden  hareket etme ve dikkatsizlik yani hiperaktiviteye neden olduğudüşünülmüştür. Bu davranış biçimini büyük oranda gösteren çocuklarda muhtemelen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu birlikte teşhis edilmektedir (ADHD-attentiondeficit hyperactivity disorder). Çift kör, plasebo kontrollü çalışmaların yeni bir metaanalizi, yapay gıda boyaları ve diğer katkı maddelerin dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu(DEHBADHD) olan çocukların davranışı üzerinde önemli etkisi olduğunu göstermiştir. McCann ve arkadaşları, dört sentetik renkten oluşan iki karışıma ve diyetteki koruyucu sodyum benzoata maruz kalmanın, genel popülasyonda 3 yaş ve 8 ile 9 yaşındaki çocuklarda hiperaktivitenin artmasına neden olduğunu bildirmiştir. Bir başka çalışmada, yapay gıda boyalarının ve benzoat koruyucularının 3 yaşındaki çocukların ebeveynleri tarafından da saptanabilen davranışları üzerinde genel bir yan etki tespit edilmiştir

Kaynakça:

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği, Resmî Gazete 30 Haziran 2013 Pazar Sayı: 28693. Ek I.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği, Resmî Gazete 30 Haziran 2013 Pazar Sayı: 28693. Ek II.

Mc Cann D., Barrett A., Cooper A., Crumpler D., Dalen L., Grimshaw K., SonugaBarke E. (2007). Food additives and hyperactive behaviour in 3-year-old and 8/9- year-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebocontrolled trial. The lancet, 370(9598), 1560-1567.

Ceyhan B. M., Gultekin F., Doguc D. K., Kulac E. (2013). Effects of maternally exposed coloring food additives on receptor expressions related to learning and memory in rats. Food and chemical toxicology, 56, 145-148.

Diouf F., Berg K., Ptok S., Lindtner O., Heinemeyer G., Heseker H. (2014). German database on the occurrence of food additives: application for intake estimation of five food colours for toddlers and children. Food Additives &
Contaminants: Part A, 31(2), 197-206